Πενήντα έξι χρόνια από το πραξικόπηµα του '67: Οι µαρτυρίες για το χρονικό, ο αιφνιδιασµός, οι αντιδράσεις των πολιτικών και τα εγκλήµατα

Πέρασε κιόλας µισός αιώνας -για την ακρίβεια, 56 χρόνια - από τα µεσάνυχτα της 21ης Απριλίου του 1967, όταν η είσοδος µονάδων τεθωρακισµένων στην Αθήνα σήµανε την εκδήλωση στρατιωτικού πραξικοπήµατος, που επέβαλε στην Ελλάδα το στρατιωτικό καθεστώς της χούντας για επτά χρόνια, µέχρι τις 23 Ιουλίου του 1974.

Ο γνωστός ιστορικός (ο οποίος έγινε και αντεπιστέλλον µέλος της Ακαδηµίας Αθηνών) Κρις Γουντχάουζ στο βιβλίο του «Η άνοδος και η πτώση των συνταγµαταρχών», περιγράφει στον υποδιοικητή του ως εξής τις πρώτες ώρες του στρατιωτικού πραξικοπήµατος:

«Η ώρα µηδέν της στρατιωτικής επέµβασης ήταν η 02.00 της 21ης Απριλίου… Το κίνηµα ξεκίνησε ακριβώς την προγραµµατισµένη ώρα. Μετά από µία συνάντηση της τελευταίας στιγµή στο σπίτι του Ιωαννίδη, ο Παττακός γύρισε σπίτι του και τηλεφώνησε στον υποδιοικητή του Κέντρου Εκπαιδεύσεως Τεθωρακισµένων. Του είπε να τον περιµένει εκεί στις 22.30. Φόρεσε την στολή του, λέγοντας στην γυναίκα του ότι πάει για ‘‘άσκηση συναγερµού’’, όπως έκανε συχνά. Στο Κέντρο Τεθωρακισµένων είπε στον υποδιοικητή του τα ίδια. Οταν όλα τα τµήµατα ήταν έτοιµα, κάλεσε τους αξιωµατικούς και τους µονίµους υπαξιωµατικούς του στην αίθουσα συσκέψεων. Εκεί τους ανακοίνωσε τι ακριβώς συνέβαινε…
Επιστρέφοντας στο γραφείο του, τηλεφώνησε στον Παπαδόπουλο, για να του ανακοινώσει ότι τα πάντα ήταν έτοιµα. Επειτα ο Παπαδόπουλος και ο Μακαρέζος ήλθαν και τον βρήκαν στο ΚΕΤ. Στο µεταξύ, µονάδες Πεζικού και Πυροβολικού, οι οποίες είχαν και αυτές κινητοποιηθεί µε ανάλογο τρόπο, συγκεντρώνονταν στο στρατόπεδο. Στις 02.00 οι δυνάµεις των κινηµατιών άρχισαν να βγαίνουν από τρεις εξόδους του στρατοπέδου. Μέχρι τις 02.45 βρίσκονταν όλες στους δρόµους… Την ίδια ώρα, µία µονάδα ελαφρών τεθωρακισµένων έφευγε για να περικυκλώσει την εξοχική κατοικία του βασιλέα στο Τατόι. Αλλες µονάδες ανέλαβαν να εξασφαλίσουν τον έλεγχο των τηλεπικοινωνιών και του ραδιοσταθµού και άλλες να συλλάβουν τους πολιτικούς ηγέτες – τον Κανελλόπουλο και τους συνεργάτες του, Παναγή Παπαληγούρα και Γεώργιο Ράλλη. Τον Γεώργιο και Ανδρέα Παπανδρέου, τον Κώστα Μητσοτάκη και τον Ηλιού, τον ηγέτη της Ε∆Α. Πολλοί νοµιµόφρονες αξιωµατικοί συνελήφθησαν στα σπίτια τους…».


Ο Μιχάλης Παπακωνσταντίνου, ένας ευπατρίδης πολιτικός, που ήταν υφυπουργός Αµυνας στην κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου αναφέρει σχετικά µε το στρατιωτικό πραξικόπηµα στο βιβλίο του «Η ταραγµένη εξαετία 1961-1967» τα εξής: «Η χούν τα κινήθηκε στις 21 Απριλίου, αλλά όχι η χούντα που νοµίζαµε πως ξέραµε και περιµέναµε την δραστηριότητά της. Μία άλλη χούντα, άγνωστη περίπου σε όλους, η οποία αιφνιδίασε τον βασιλιά, την Φρειδερίκη, τους στρατηγούς, την κυβέρνηση, την αντιπολίτευση, τους Αµερικανούς, περίπου τους πάντες. Και συνέλαβε όσους ήθελε αφού τους είχε πιάσει στον ύπνο, και τον πρωθυπουργό και τους υπουργούς και τους πολιτικούς που διάλεξε από την αντιπολίτευση και τον γραµµατέα και τον υπασπιστή του ίδιου του βασιλιά. Μεταξύ των συλληφθέντων ήταν και ο Γεώργιος Παπανδρέου, που τον οδήγησαν κάπου στο Πικέρµι. Εκεί έφερναν συνεχώς και άλλους και κάποια ώρα τον Γιάννη Αλευρά, τον δεύτερο µετά τον Ανδρέα στην ανδρεϊκή οµάδα του κόµµατος (σ.σ.: Της Ενώσεως Κέντρου).

Οταν τον είδε, ο ‘‘Γέρος’’ του είπε:

- Χαίρε, επιτελάρχα της καταστροφής… Ρώτησα τον Αλευρά τι απάντησε και µου είπε πως σιώπησε. Ηταν τραγική ώρα κυρίως για τον γέρο Παπανδρέου… Η Φρειδερίκη στο σπίτι της του Ψυχικού ωρυόταν, όπως µου διηγήθηκαν άνθρωποι που βρίσκονταν εκεί:

- Ποιοι είναι αυτοί; ∆εν τους ξέρουµε. Πώς τόλµησαν χωρίς να µας ρωτήσουν…!

Ο βασιλιάς αιφνιδιάστηκε. Αναγκάστηκε να δεχθεί στο Τατόι την τριανδρία των πραξικοπηµατιών και φρόντισε να πετύχει την απελευθέρωση του Αρναούτη (σ.σ.: Του υπασπιστή του), που οι κινηµατίες τον είχαν συλλάβει και ξυλοκοπήσει….

Τον Αµερικανό πρέσβυ τον ξύπνησε πρωί -πρωί ο ∆ιονύσης Λιβανός, ανηψιός του Κανελλόπουλου (σ.σ.: Και πατέρας του σηµερινού βουλευτού της Ν.∆., Σπήλιου) για να του αναγγείλει πως ο πρωθυπουργός της χώρας είχε συλληφθεί, όπως είχε συλληφθεί και ο υπουργός Αµύνης.

Το επιµύθιο είναι ότι ο βασιλιάς πήρε το µάθηµα που του άξιζε. Οπως και οι στρατηγοί, εκείνοι δηλαδή που δεν ανέκοψαν τους συνταγµατάρχες, αλλά τους είχαν περιθάλψει… Οι πολιτικοί πλήρωσαν τους άσκοπους καυγάδες και την ασυνεννοησία τους. Τι έφταιγε όµως ο λαός µας; Και η Ελλάδα µας;…».

Οι κυβερνήσεις

Κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής δικτατορίας, η Ελλάδα είχε τέσσερις διαφορετικές κυβερνήσεις. Το 1967 είχαµε την κυβέρνηση Κόλλια και την κυβέρνηση που είχε πρωθυπουργό τον πραξικοπηµατία Παπαδόπουλο. Εξι χρόνια µετά, οι πραξικοπηµατίες, θέλοντας να κάνουν ένα πείραµα µιας οιονεί πολιτικής µετάβασης, είχαν διορίσει την κυβέρνηση του Σπύρου Μαρκεζίνη, η οποία ανατράπηκε -όπως και ο Παπαδόπουλος- από έναν άλλο κεντρικό παράγοντα του στρατιωτικού καθεστώτος, τον Ιωαννίδη, ο οποίος εγκατέστησε την κυβέρνηση Ανδρουτσόπουλου. Η κυβέρνηση εκείνη έµελλε να οδηγήσει τα πράγµατα και στην τραγωδία της Κύπρου («Αττίλας Ι»).

«Αλλες µονάδες ανέλαβαν να εξασφαλίσουν τον έλεγχο των τηλεπικοινωνιών και άλλες να συλλάβουν τους πολιτικούς ηγέτες»

Είχε προηγηθεί της ανατροπής του Παπαδόπουλου η εξέγερση του Πολυτεχνείου. ∆ύο άλλες δράσεις, από τις κορυφαίες αντιστασιακές, κατά τη δικτατορική επταετία ήταν η απόπειρα δολοφονίας του Παπαδόπουλου, το 1968, από τον Αλέκο Παναγούλη και το Κίνηµα του Ναυτικού τον Μάιο του 1973 υπό την ηγεσία του Νίκου Παππά. Συγκλονιστική ήταν η κατάθεση του Παναγούλη στη δίκη των βασανιστών της χούντας για τα βασανιστήρια που ο ίδιος υπέστη όταν συνελήφθη: «Η ανάκριση άρχισε κλιµακούµενη από της περιοχής των γρονθοκοπηµάτων, των εγκαυµάτων, της φάλαγγος και των ραβδισµάτων µέχρι και της περιοχής των σεξουαλικών βασανιστηρίων. Ο Θεοφιλογιαννάκος, ο ίδιος προσωπικά, µε χτύπησε µε ένα καλώδιο κατ’ επανάληψη σε όλο µου το σώµα. Ο ίδιος ο Θεοφιλογιαννάκος υπήρξε µάρτυρας όταν ο Μάλλιος και ο Μπάµπαλης µου είχαν περάσει σιδηρά βελόνη στην ουρήθρα και εθέρµαιναν το εκτός της ουρήθρας µέρος…».

Επτά χρόνια µετά το κίνηµα της 21ης Απριλίου και συγκεκριµένα στις 23 Ιουλίου του 1974 η δικτατορία του Ιωαννίδη έπεφτε υπό το βάρος και της αδυναµίας της να αντιµετωπίσει την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, που κρατάει ακόµη µέχρι σήµερα διχοτοµηµένο το νησί. Ο τότε Πρόεδρος της ∆ηµοκρατίας, στρατηγός Φαίδων Γκιζίκης, συνεννοηθείς µε τους πολιτικούς, απηύθυνε έκκληση στον Κωνσταντίνο Καραµανλή, που ήταν αυτοεξόριστος στο Παρίσι, να έλθει να αναλάβει τη διακυβέρνηση της χώρας. Ο Κ. Καραµανλής σχηµάτισε την Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας και αποκατέστησε την κοινοβουλευτική ∆ηµοκρατία στην Ελλάδα.

*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Παραπολιτικά» στις 22/4/23