Στο μακρινό 1986 εντοπίζονται οι βαθύτερες αιτίες σύγκρουσης των Καραμανλικών με τους Σημιτικούς, όταν ο τότε υπουργός Οικονομικών Κ. Σημίτης υπέγραψε το πρώτο – ουσιαστικά - Μνημόνιο βάζοντας τη χώρα στον φαύλο κύκλο του δανεισμού και της εξάρτησης.

Κι ενώ ως «ρίζα» της αντιπαράθεσης προβάλλεται η απογοήτευση του Κωνσταντίνου Καραμανλή από την αιφνίδια απόφαση του Ανδρέα Παπανδρέου να προτείνει τον Χρήστο Σαρτζετάκη για την Προεδρία της Δημοκρατίας στις αρχές του 1985, οι γνωρίζοντες εστιάζουν κυρίως στην κάθετη διαφωνία του εθνάρχη με τον «ακατανόητο δανεισμό» της χώρας.

Ήταν η αρχή του τέλους, κατά τους Καραμανλικούς. Το δάνειο του 1,7 δις ecu (ευρωπαϊκή νομισματική μονάδα) από την ΕΟΚ το οποίο έλαβε ως αρμόδιος υπουργός ο Κ. Σημίτης, τον Φεβρουάριο του 1986, ουδέποτε αποπληρώθηκε από το ΠΑΣΟΚ. Αντιθέτως η κυβέρνηση Μητσοτάκη, την περίοδο 1990-1993, μετά την έγκριση του 3ετους Προγράμματος Σταθερότητας από την ΕΟΚ, αναγκάστηκε να δανειστεί εκ νέου για να εκπληρώσει το «χρέος Σημίτη» ενώ ο πρώην πρωθυπουργός μετά την πτώση της ΝΔ έβλεπε πως το ΠΑΣΟΚ συνέχιζε να δανείζεται από την Κοινότητα, προέβλεψε το 1994 τον θανάσιμο εναγκαλισμό με το ΔΝΤ.

Ο δε Κώστας Καραμανλής στηλίτευε διαρκώς την οικονομική πολιτική του «συστήματος Σημίτη» με αποκορύφωμα την περίοδο 2000-2003 κατά την οποία ανεδείχθησαν οι μείζονες υποθέσεις α) των πλαστών στοιχείων του Ελλείμματος, β) του Swap της Goldman Sachs των 2,8 δις ευρώ και γ) της προείσπραξης μελλοντικών εσόδων από κερδοφόρες ΔΕΚΟ και οργανισμούς.

Σήμερα, το «Μνημόνιο Σημίτη» αποτελεί κύριο θέμα στην ατζέντα όσων βουλευτών της ΝΔ αντιτίθενται σε τακτικές προσέγγισης του «εκσυγχρονιστικού μπλοκ» και επαναφοράς του στην εξουσία.

Η πορεία

Αμέσως μετά την εκλογική επικράτηση του ΠΑΣΟΚ, τον Ιούνιο του 1985, ο τότε διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Δημήτρης Χαλικιάς, σύμφωνα με τη μετέπειτα αφήγηση του, ζήτησε να δει τον Ανδρέα Παπανδρέου προς τον οποίο έκρουσε κώδωνα κινδύνου λέγοντας του ότι «αν συνεχίσουμε έτσι θα χρεοκοπήσουμε. Θα έχουμε στάση πληρωμών».

Ήταν η περίοδος όπου ο δημόσιος τομέας διογκώνονταν με εκατοντάδες χιλιάδες νέους υπαλλήλους, η παραγωγική δραστηριότητα κατακρημνιζόταν, οι αυξήσεις σε μισθούς και συντάξεις (Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή) διαδέχονταν η μία την άλλη και το δημόσιο χρέος από το 21% του ΑΕΠ το 1980 εκτοξεύονταν στο 57%. «Ανάμεσα στον Οκτώβριο του 1985 και τον Φεβρουάριο του 1986» ανέφερε ο κ. Χαλικιάς «πέρασα μερικούς από τους πιο δύσκολους μήνες της θητείας μου.

Τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της Τράπεζας της Ελλάδος είχαν πέσει κάτω από το ελάχιστο όριο ασφαλείας. Αν και γενικά την δεκαετία του 1980 το επίπεδο των διαθεσίμων ήταν γύρω στο 1 δισεκατομμύριο δολάρια, είχαμε φθάσει μόλις στα 350 εκατομμύρια δολάρια. Εάν δεν παίρναμε τον Φεβρουάριο του 1986 την πρώτη δόση του δανείου από την ΕΟΚ και εάν δεν είχαμε το σταθεροποιητικό πρόγραμμα Σημίτη, θα βαδίζαμε ευθέως στην κατάρρευση και την χρεοκοπία.

Δεν είχαμε λεφτά να πληρώσουμε τις εισαγωγές μας. Δεν θα επρόκειτο για συναλλαγματική κρίση της δραχμής, όπως αυτές που γνωρίσαμε τον Μάϊο του 1994 ή τον Νοέμβριο του 1997, αλλά για κάτι πολύ χειρότερο. Αδυναμία κάλυψης των εξωτερικών πληρωμών της χώρας…». Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής διαφωνούσε έντονα με τη θέση αυτή αναφέροντας συχνά στους συνομιλητές του ότι «αν ο Χαλικιάς είχε παρέμβει νωρίτερα τότε τουλάχιστον ο δανεισμός θα είχε αποτραπεί» όπως και η απότομη μείωση της αγοραστικής ισχύος των εισοδημάτων τη διετία 1985-1987.

Θατσερικό μοντέλο

Φύσει κοινωνιστές οι Καραμανλικοί χαρακτηρίζουν «θατσερικό» το μοντέλο που εφάρμοσε ο κ. Σημίτης όταν ανέλαβε το υπουργείο Οικονομικών τον Οκτώβριο του 1985 με βασικούς συνεργάτες τους Ν. Γκαργκάνα και Γ. Σπράο. Υποτίμηση της δραχμής κατά 15%, αποσύνδεση της ΑΤΑ από τον καλπάζοντα πληθωρισμό, μείωση των δανειακών αναγκών του Δημοσίου κατά 4% του ΑΕΠ και άλλα πολλά που ήγειραν τις οξύτατες αντιδράσεις των … καλοθρεμμένων «πράσινων» συνδικαλιστών της ΓΣΕΕ και της ΑΔΕΔΥ.

Το οξύμωρο για τους συνομιλητές του Κ. Καραμανλή ήταν ότι, ενώ ο Κ. Σημίτης συγκρούστηκε ευθέως με τις κλαδικές του ΠΑΣΟΚ κατά τη θητεία του στο υπ. Οικονομικών, ως πρωθυπουργός αξιοποίησε το σύνολο των συνδικαλιστών σε καίριες κυβερνητικές θέσεις.

Περαιτέρω παρά τις 16 ανησυχητικές εκθέσεις της Κομισιόν και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου την περίοδο 1994-2003, για την επιδείνωση των δημοσιονομικών μεγεθών και τον υπερβολικό δανεισμό, εν τούτοις ο Κ. Σημίτης συνέχισε να δανείζεται δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ παράλληλα με τα νέα «ανοίγματα» λόγω Ολυμπιακών Αγώνων, δημοσίων έργων και προμηθειών τα οποία κατευθύνονταν στις «φατρίες» της αρεσκείας του. Ο ίδιος ο κ. Καραμανλής , στα πρώτα χρόνια της θητείας του, είχε ανακαλέσει τον χαρακτηρισμό «Αρχιερέας της διαπλοκής» που απέδωσε στον κ. Σημίτη το 2000. Σήμερα ωστόσο «δεν είναι σίγουρο ότι θα κρατούσε το επίπεδο όπως τότε» σημειώνει παλαιός κοινοβουλευτικός.