Θα σβήσει η «Αδελφότητα» από το Γαλλικό Σύνταγμα ελέω... ισότητας;
Liberté, égalité και frat... -όχι, να βρεθεί κάτι ουδέτερο
Η Γαλλία έχει θεμελιωθεί λιγότερο πάνω στην φυλετική έννοια του έθνους και κυρίως πάνω στη συμμετοχή - «κοινωνία» σε ένα κράτος που έχει κάποιες βασικές αρχές πολιτικής κοσμοθεωρίας: Καλύτερη περίληψή τους δύσκολα θα βρισκόταν από την εμβληματική φράση Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφότητα.
Το γνωστό liberté, égalité, fraternité στα γαλλικά, είναι σήμα κατατεθέν του τι σημαίνει Γαλλία και έχει αγκυροβοληθεί στο προοίμιο κάθε γαλλικού Συντάγματος από την Γαλλική Επανάσταση και έπειτα, συμπεριλαμβανομένου και του σημερινού (του 1958).
Μέχρι που ήρθε την Τετάρτη το γαλλικό Συμβούλιο Ισότητας των Φύλων (όργανο που ιδρύθηκε προ ετών και υπάγεται απευθείας στην πρωθυπουργία) για να διατυπώσει ένσταση.
Το πρόβλημα που εντοπίζει το Συμβούλιο έχει να κάνει με το «αδελφότητα», το οποίο και αποτιμάται όχι απαραίτητα «φαλλοκρατικό» αλλά σίγουρα «άκομψο» υπό το πρίσμα της ισότητας των φύλων.
Στα ελληνικά αυτό δεν είναι εμφανές, αλλά το fraternité προέρχεται από γαλλικό ανάλογο του «αδελφός» (frère) - δηλαδή, πάντοτε αρσενικό- και όχι το εντελώς διαφορετικής ετυμολογίας «αδελφή» (sœur).
Άρα το fraternité, αν το έπαιρνε κανείς αυστηρά κυριολεκτικά, θα σήμαινε πως η Γαλλία βασίζεται μόνο στην αλληλεγγύη των Γάλλων ανδρών μεταξύ τους και αδιαφορεί για το τι συμβαίνει με τις Γαλλίδες. Βάσει αυτού του σκεπτικού, το fraternité είναι διαφορετικό από το sororité και αν επιλέξει κανείς αποκλειστικά το πρώτο θα απέκλειε, ή τέλος πάντων δεν θα αναφερόταν, στο δεύτερο.
Οπότε, το συμβούλιο Ισότητας των Φύλων προτείνει ως ενδεικτικές εναλλακτικές το γενικότερο solidarité (αλληλεγγύη) ή το κοντινότερο στο αρχικό νόημα αλλά ευρύτερο (όσον αφορά το φύλο) adelphité.
Το συμβούλιο προτείνει επίσης μερικές άλλες γλωσσικές παρεμβάσεις: Εκτός από τα σημεία που αναφέρονται τίτλοι αξιωματούχων («οι πρέσβεις» κλπ), αυτή που ξεχωρίζει είναι σίγουρα το θέμα των «Ανθρώπινων Δικαιωμάτων». Στο Σύνταγμα είναι Droits de l' Homme και, επειδή σήμερα στα γαλλικά το Homme σημαίνει «άνδρας», το συμβούλιο προτείνει η φράση να αντικατασταθεί με το Droits Humains (humain: άνθρωπος).
Ακόμη και αυτό σε κάποιους φαίνεται τραβηγμένο: Πέραν του ότι, ετυμολογικά, το homme προέρχεται από το λατινικό homo που σήμαινε κυριολεκτικά «άνθρωπος» (άνδρας ή γυναίκα), αρκετοί στη γαλλική δημόσια σφαίρα έχουν ήδη αρχίσει να τραβούν κόκκινη γραμμή: Πρέπει να ληφθεί υπόψη το ιστορικό περικείμενο και το τι όντως σήμαιναν οι φράσεις εκείνες όταν γράφονταν -και, υποστηρίζουν, δεν σήμαιναν αποκλεισμό των γυναικών.
Όλα αυτά είναι βέβαια μεγάλη συζήτηση, δεν περιορίζονται μόνο στα γαλλικά και δεν είναι πάντα και τόσο απλό τι όντως εννοούσαν όσοι έγραφαν τέτοιες θεμελιώδεις φράσεις, πώς έγιναν στη συνέχεια αντιληπτές και πώς γίνονται σήμερα αντιληπτές πριν φτάσει κανείς να συζητήσει για το ζήτημα του φύλου.
Καλό παράδειγμα για αυτό είναι το αμερικανικό «All men are created equal» στο Σύνταγμα των ΗΠΑ, που στα ελληνικά «σώζεται» πολύ εύκολα με το «όλοι οι άνθρωποι δημιουργήθηκαν ίσοι». Ο φεμινισμός πολύ εύστοχα επισημαίνει ότι αν κοίταζε κανείς τα πολιτικά δικαιώματα που είχαν οι Αμερικανίδες στην αρχή, τότε όταν γραφόταν η φράση σήμαινε όντως «all men» - «όλοι οι άνδρες» (και ούτε καν, πηγαίνουν άλλοι παραπέρα, αλλά εννοούσαν μάλιστα «all white men» -«όλοι οι λευκοί άνδρες δημιουργήθηκαν ίσοι»).