ΕΚΤΑΚΤΗ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ
Πέντε λανθασμένες αντιλήψεις για το άγχος
1. Μπορούμε να καταλάβουμε πότε κάποιος έχει άγχος
Κατά έναν ειρωνικό τρόπο, τα άτομα που έχουν άγχος, μπορεί να φαίνονται απόλυτα ήρεμα. Ένας θεραπευόμενος, μου είπε σε μία συνεδρία, ότι ήταν έτοιμος να πάθει κρίση πανικού. Ένιωσα λίγο αμήχανα που δεν το είχα παρατηρήσει. Η εικόνα ενός ατόμου που παθαίνει υπεροξυγόνωση και αναπνέει μέσα σε μια χάρτινη σακούλα δεν συνδέεται πάντα με την πραγματικότητα.
Πολλά συμπτώματα άγχους μπορεί να βιώνονται εσωτερικά, χωρίς να είναι αντιληπτά εξωτερικά. Για παράδειγμα, κάποιος μπορεί να νιώθει έντονη ταχυκαρδία και ένα σφίξιμο στο στήθος, συμπτώματα που να του είναι ιδιαίτερα τρομακτικά, που ακόμη και ένας έμπειρος κλινικός να να μην μπορεί να τα παρατηρήσει. Το ίδιο ισχύει και για τα άλλα συμπτώματα άγχους, όπως το αίσθημα ναυτίας ή ζάλης.
Φυσικά, κάποια άλλα συμπτώματα μπορεί να είναι αισθητά, όπως η εφίδρωση ή το ερύθημα, αλλά μπορεί να μην συνδυάζονται με το γεγονός ότι το άτομο αισθάνεται άγχος. Ομοίως, ένα βασικό κομμάτι του άγχους μπορεί να περιλαμβάνει σκέψεις όπως «νιώθω ότι θα πεθάνω» ή «νομίζω ότι τρελαίνομαι», ή «ακούγομαι τρελός/ή». Αν αυτές οι σκέψεις δεν εκφράζονται, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τι συμβαίνει μέσα στο μυαλό ενός ατόμου.
2. Αν κάποιος έχει άγχος σε μια κατάσταση, έχει πάντα άγχος στην ίδια ή σε μία παρόμοια κατάσταση
Η συμπεριφορά των ανθρώπων μπορεί να ποικίλει σημαντικά από μέρα σε μέρα ή από στιγμή σε στιγμή. Έχω θεραπευόμενους που κατά καιρούς μπορούν να διαχειριστούν τις καταστάσεις που συνήθως τους προκαλούν άγχος. Για παράδειγμα, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε έναν αυτοκινητόδρομο εάν ο καιρός ήταν ηλιόλουστος εκείνη την ημέρα, αλλά αν ήταν συννεφιασμένος, μπορεί να μην ήταν σε θέση να το κάνουν. Αυτό είναι ένα από τα παραδείγματα που ακούω συχνά: ότι ο καιρός επηρεάζει το πώς αισθάνονται οι άνθρωποι και αυτά που μπορούν να κάνουν κάποιες συγκεκριμένες ημέρες.
Μια άλλη μεταβλητή που συχνά παρατηρώ είναι αν το άτομο έχει καλή διάθεση ή όχι κάποιες μέρες. Για παράδειγμα, εάν κάποιος έχει θετική διάθεση, μπορεί να είναι περισσότερο σε θέση να αναλάβει να φέρει εις πέρας καταστάσεις που συνήθως του προκαλούν άγχος. Με κάποιο τρόπο η καλή διάθεση μετριάζει το άγχος.
Μια άλλη βασική μεταβλητή για την οποία ακούω να μιλούν οι θεραπευόμενοι που αντιμετωπίζουν άγχος, είναι ο ύπνος: Αν έχουν κοιμηθεί καλά το προηγούμενο βράδυ, οι αγχωτικές καταστάσεις μπορεί να τους φαίνονται περισσότερο διαχειρίσιμες.
3. Αν κάποιος έχει άγχος, θα πρέπει να προσπαθήσουμε να τον ηρεμήσουμε
Φυσικά και είναι οδυνηρό να βλέπετε κάποιον που αγαπάτε να υποφέρει από το άγχος. Η πρώτη αυθόρμητη αντίδραση είναι να πείτε: «Χαλάρωσε, όλα θα πάνε καλά». Δυστυχώς, αυτό μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ με διάφορους τρόπους. Το πρώτο είναι ότι το σχόλιο αυτό μπορεί να κάνει τους άλλους να αισθανθούν υποτιμητικά και να νιώσουν ότι δεν τους ακούτε με προσοχή ή δεν τους καταλαβαίνετε.
Δεύτερον, είναι πραγματικά πολύ δύσκολο απλά να χαλαρώσει κάποιος μόνο και μόνο επειδή του το ζητάνε να το κάνει. Αν ήταν τόσο εύκολο, το άτομο θα το είχε κάνει ήδη από μόνο του. Εν τέλει, όλοι μας γνωρίζουμε, ότι το αίσθημα του άγχους δεν είναι καθόλου διασκεδαστικό. Ένα άλλο αρκετά καλοπροαίρετο, αλλά πιθανότατα λανθασμένο για κάποιους ανθρώπους σχόλιο, είναι να πείτε: «Έχεις δοκιμάσει να κάνεις γιόγκα;» ή «Πρέπει να δοκιμάσεις το διαλογισμό». Ενώ η γιόγκα ή ο διαλογισμός μπορούν να βοηθήσουν πολλούς ανθρώπους, κάποια άτομα με άγχος έχουν ιδιαίτερη δυσκολία με τέτοιες δραστηριότητες όπως ο διαλογισμός.
Οι πράξεις της χαλάρωσης ή της εστίασης στην αναπνοή χωρίς αρκετή εξατομικευμένη καθοδήγηση, μπορεί να κάνει κάποιους ανθρώπους να αισθανθούν εκτός ελέγχου ή χειρότερα από πριν.
4. Τα άτομα που αντιμετωπίζουν άγχος είναι αδύναμα
Δουλεύω με θεραπευόμενους που έχουν άγχος πάνω από 20 χρόνια και μερικοί από αυτούς είναι απίστευτα δυναμικοί. Κάθε μέρα σηκώνονται από το κρεβάτι τους και κάνουν όλα αυτά τα πράγματα που τους φοβίζουν. Εκτός από τη διαχείριση της καθημερινότητας, μέρος της αποτελεσματικής θεραπείας συνεπάγεται τη σταδιακή έκθεση του ατόμου στις καταστάσεις που του προκαλούν το άγχος.
Πάντα με εντυπωσιάζουν και μου προκαλούν δέος οι θεραπευόμενοι που ακολουθούν τις θεραπευτικές συμβουλές. Άνθρωποι που φοβούνται τα ύψη, ανεβαίνουν σε ψηλά κτίρια. Άνθρωποι που φοβούνται την απόρριψη ζητούν από τα πρόσωπα που τους αρέσουν να βγουν ραντεβού. Ένας θεραπευόμενος μου είχε πει: Από παιδί φοβόμουν τα τρενάκια του λούνα παρκ. Με τρομάζουν πολύ. Μπήκα σε ένα μία φορά και ορκίστηκα ότι δεν θα το ξανακάνω ποτέ. Αν μου λέγατε ως θεραπευτής ότι θα έπρεπε να μπω πάλι μέσα σε ένα από αυτά ως μέρος της θεραπείας μου, δεν νομίζω να συνέχιζα τη θεραπεία μαζί σας.
Αλλά αυτοί οι άλλοι άνθρωποι επιστρέφουν στη θεραπεία και συνήθως βελτιώνονται. Μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν τους φόβους τους και να ζουν τη ζωή που θέλουν. Φυσικά, η θεραπεία χαρακτηρίζεται από πολλές λεπτές διαφορές που δεν μπορούν να αναφερθούν όλες εδώ, αλλά το θέμα είναι, ότι οι άνθρωποι που έχουν άγχος δεν είναι αδύναμοι, αλλά ήρωες που προσπαθούν καθημερινά.
5. Το άγχος δεν είναι ένα τόσο σημαντικό πρόβλημα
Επειδή όλοι αισθανόμαστε άγχος κάποια στιγμή στη ζωή μας, πιστεύουμε ότι γνωρίζουμε τι αισθάνονται και όλοι όσοι το αντιμετωπίζουν. Όμως, η αγχώδης διαταραχή είναι διαφορετική από το να αισθάνεστε αγχωμένοι ή νευρικοί κατά καιρούς. Έχοντας μια διαταραχή άγχους σημαίνει ότι το άγχος επηρεάζει τη ζωή σας.
Είναι πιθανό να αποφεύγετε πράγματα που χρειάζεστε ή θέλετε να κάνετε εξαιτίας του άγχους σας. Αφιερώνετε αρκετή σκέψη στο άγχος σας. Μπορεί να επικρίνετε τον εαυτό σας εξαιτίας του άγχους σας. Το άγχος μπορεί πραγματικά να είναι ένα σημαντικό πρόβλημα για κάποιους. Αλλά είναι επίσης και θεραπεύσιμο. Αν έχετε άγχος εσείς ή κάποιο δικό σας πρόσωπο, ζητήστε βοήθεια από έναν ψυχολόγο που ειδικεύεται στη θεραπεία άγχους.
Κατά έναν ειρωνικό τρόπο, τα άτομα που έχουν άγχος, μπορεί να φαίνονται απόλυτα ήρεμα. Ένας θεραπευόμενος, μου είπε σε μία συνεδρία, ότι ήταν έτοιμος να πάθει κρίση πανικού. Ένιωσα λίγο αμήχανα που δεν το είχα παρατηρήσει. Η εικόνα ενός ατόμου που παθαίνει υπεροξυγόνωση και αναπνέει μέσα σε μια χάρτινη σακούλα δεν συνδέεται πάντα με την πραγματικότητα.
Πολλά συμπτώματα άγχους μπορεί να βιώνονται εσωτερικά, χωρίς να είναι αντιληπτά εξωτερικά. Για παράδειγμα, κάποιος μπορεί να νιώθει έντονη ταχυκαρδία και ένα σφίξιμο στο στήθος, συμπτώματα που να του είναι ιδιαίτερα τρομακτικά, που ακόμη και ένας έμπειρος κλινικός να να μην μπορεί να τα παρατηρήσει. Το ίδιο ισχύει και για τα άλλα συμπτώματα άγχους, όπως το αίσθημα ναυτίας ή ζάλης.
Φυσικά, κάποια άλλα συμπτώματα μπορεί να είναι αισθητά, όπως η εφίδρωση ή το ερύθημα, αλλά μπορεί να μην συνδυάζονται με το γεγονός ότι το άτομο αισθάνεται άγχος. Ομοίως, ένα βασικό κομμάτι του άγχους μπορεί να περιλαμβάνει σκέψεις όπως «νιώθω ότι θα πεθάνω» ή «νομίζω ότι τρελαίνομαι», ή «ακούγομαι τρελός/ή». Αν αυτές οι σκέψεις δεν εκφράζονται, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τι συμβαίνει μέσα στο μυαλό ενός ατόμου.
2. Αν κάποιος έχει άγχος σε μια κατάσταση, έχει πάντα άγχος στην ίδια ή σε μία παρόμοια κατάσταση
Η συμπεριφορά των ανθρώπων μπορεί να ποικίλει σημαντικά από μέρα σε μέρα ή από στιγμή σε στιγμή. Έχω θεραπευόμενους που κατά καιρούς μπορούν να διαχειριστούν τις καταστάσεις που συνήθως τους προκαλούν άγχος. Για παράδειγμα, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε έναν αυτοκινητόδρομο εάν ο καιρός ήταν ηλιόλουστος εκείνη την ημέρα, αλλά αν ήταν συννεφιασμένος, μπορεί να μην ήταν σε θέση να το κάνουν. Αυτό είναι ένα από τα παραδείγματα που ακούω συχνά: ότι ο καιρός επηρεάζει το πώς αισθάνονται οι άνθρωποι και αυτά που μπορούν να κάνουν κάποιες συγκεκριμένες ημέρες.
Μια άλλη μεταβλητή που συχνά παρατηρώ είναι αν το άτομο έχει καλή διάθεση ή όχι κάποιες μέρες. Για παράδειγμα, εάν κάποιος έχει θετική διάθεση, μπορεί να είναι περισσότερο σε θέση να αναλάβει να φέρει εις πέρας καταστάσεις που συνήθως του προκαλούν άγχος. Με κάποιο τρόπο η καλή διάθεση μετριάζει το άγχος.
Μια άλλη βασική μεταβλητή για την οποία ακούω να μιλούν οι θεραπευόμενοι που αντιμετωπίζουν άγχος, είναι ο ύπνος: Αν έχουν κοιμηθεί καλά το προηγούμενο βράδυ, οι αγχωτικές καταστάσεις μπορεί να τους φαίνονται περισσότερο διαχειρίσιμες.
3. Αν κάποιος έχει άγχος, θα πρέπει να προσπαθήσουμε να τον ηρεμήσουμε
Φυσικά και είναι οδυνηρό να βλέπετε κάποιον που αγαπάτε να υποφέρει από το άγχος. Η πρώτη αυθόρμητη αντίδραση είναι να πείτε: «Χαλάρωσε, όλα θα πάνε καλά». Δυστυχώς, αυτό μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ με διάφορους τρόπους. Το πρώτο είναι ότι το σχόλιο αυτό μπορεί να κάνει τους άλλους να αισθανθούν υποτιμητικά και να νιώσουν ότι δεν τους ακούτε με προσοχή ή δεν τους καταλαβαίνετε.
Δεύτερον, είναι πραγματικά πολύ δύσκολο απλά να χαλαρώσει κάποιος μόνο και μόνο επειδή του το ζητάνε να το κάνει. Αν ήταν τόσο εύκολο, το άτομο θα το είχε κάνει ήδη από μόνο του. Εν τέλει, όλοι μας γνωρίζουμε, ότι το αίσθημα του άγχους δεν είναι καθόλου διασκεδαστικό. Ένα άλλο αρκετά καλοπροαίρετο, αλλά πιθανότατα λανθασμένο για κάποιους ανθρώπους σχόλιο, είναι να πείτε: «Έχεις δοκιμάσει να κάνεις γιόγκα;» ή «Πρέπει να δοκιμάσεις το διαλογισμό». Ενώ η γιόγκα ή ο διαλογισμός μπορούν να βοηθήσουν πολλούς ανθρώπους, κάποια άτομα με άγχος έχουν ιδιαίτερη δυσκολία με τέτοιες δραστηριότητες όπως ο διαλογισμός.
Οι πράξεις της χαλάρωσης ή της εστίασης στην αναπνοή χωρίς αρκετή εξατομικευμένη καθοδήγηση, μπορεί να κάνει κάποιους ανθρώπους να αισθανθούν εκτός ελέγχου ή χειρότερα από πριν.
4. Τα άτομα που αντιμετωπίζουν άγχος είναι αδύναμα
Δουλεύω με θεραπευόμενους που έχουν άγχος πάνω από 20 χρόνια και μερικοί από αυτούς είναι απίστευτα δυναμικοί. Κάθε μέρα σηκώνονται από το κρεβάτι τους και κάνουν όλα αυτά τα πράγματα που τους φοβίζουν. Εκτός από τη διαχείριση της καθημερινότητας, μέρος της αποτελεσματικής θεραπείας συνεπάγεται τη σταδιακή έκθεση του ατόμου στις καταστάσεις που του προκαλούν το άγχος.
Πάντα με εντυπωσιάζουν και μου προκαλούν δέος οι θεραπευόμενοι που ακολουθούν τις θεραπευτικές συμβουλές. Άνθρωποι που φοβούνται τα ύψη, ανεβαίνουν σε ψηλά κτίρια. Άνθρωποι που φοβούνται την απόρριψη ζητούν από τα πρόσωπα που τους αρέσουν να βγουν ραντεβού. Ένας θεραπευόμενος μου είχε πει: Από παιδί φοβόμουν τα τρενάκια του λούνα παρκ. Με τρομάζουν πολύ. Μπήκα σε ένα μία φορά και ορκίστηκα ότι δεν θα το ξανακάνω ποτέ. Αν μου λέγατε ως θεραπευτής ότι θα έπρεπε να μπω πάλι μέσα σε ένα από αυτά ως μέρος της θεραπείας μου, δεν νομίζω να συνέχιζα τη θεραπεία μαζί σας.
Αλλά αυτοί οι άλλοι άνθρωποι επιστρέφουν στη θεραπεία και συνήθως βελτιώνονται. Μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν τους φόβους τους και να ζουν τη ζωή που θέλουν. Φυσικά, η θεραπεία χαρακτηρίζεται από πολλές λεπτές διαφορές που δεν μπορούν να αναφερθούν όλες εδώ, αλλά το θέμα είναι, ότι οι άνθρωποι που έχουν άγχος δεν είναι αδύναμοι, αλλά ήρωες που προσπαθούν καθημερινά.
5. Το άγχος δεν είναι ένα τόσο σημαντικό πρόβλημα
Επειδή όλοι αισθανόμαστε άγχος κάποια στιγμή στη ζωή μας, πιστεύουμε ότι γνωρίζουμε τι αισθάνονται και όλοι όσοι το αντιμετωπίζουν. Όμως, η αγχώδης διαταραχή είναι διαφορετική από το να αισθάνεστε αγχωμένοι ή νευρικοί κατά καιρούς. Έχοντας μια διαταραχή άγχους σημαίνει ότι το άγχος επηρεάζει τη ζωή σας.
Είναι πιθανό να αποφεύγετε πράγματα που χρειάζεστε ή θέλετε να κάνετε εξαιτίας του άγχους σας. Αφιερώνετε αρκετή σκέψη στο άγχος σας. Μπορεί να επικρίνετε τον εαυτό σας εξαιτίας του άγχους σας. Το άγχος μπορεί πραγματικά να είναι ένα σημαντικό πρόβλημα για κάποιους. Αλλά είναι επίσης και θεραπεύσιμο. Αν έχετε άγχος εσείς ή κάποιο δικό σας πρόσωπο, ζητήστε βοήθεια από έναν ψυχολόγο που ειδικεύεται στη θεραπεία άγχους.
